ETF म्हणजे काय ?जाणून घ्या त्याचे काय आहेत फायदे आणि नुकसान.

 ETF - ईटीएफ  म्हणजे काय? 

ETF म्हणजेच Exchange Traded Fund ,एक्सचेंज ट्रेडेड फंड हा एका स्टॉक सारखाच आहे आणि त्याला सिक्युरिटीज(जसे की स्टॉक,बॉण्ड्स,गोल्ड) यांची बास्केट देखील म्हटले जाऊ शकते जे स्टॉक मार्केटमध्ये ट्रेड करतात.थोडक्यात सांगायचे झाले तर ETF - ईटीएफ हे असे फंड्स आहेत जे इंडेक्सला फॉलो करतात जसे की सीएनएक्स निफ्टी , बीएसई सेन्सेक्स ,बँक निफ्टी वैगेरे. 

एक्सचेंज ट्रेडेड फंड हे अनेक लोकांकडून पैसा जमा करतात आणि शेअर्स, बॉण्ड्स आणि डेरिव्हेटिव्हज सारख्या विविध ट्रेडेबल  मालमत्ता खरेदी करण्यासाठी त्याचा वापर करतात.  

बहुतेक ETFs भारतीय सिक्युरिटीज आणि एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (SEBI) मध्ये नोंदणीकृत आहेत.  शेअर बाजारातील नवीन असलेल्या किंवा मर्यादित ज्ञान असलेल्या गुंतवणूकदारांसाठी हा एक उत्तम पर्याय आहे.

एक्सचेंज ट्रेडेड फंड (ईटीएफ) कसे काम करतात?

 जर तुम्ही विचार करत असाल की ईटीएफ फंड काय आहे किंवा ते कसे कार्य करते,तर ईटीएफ शेअर्स आणि म्युच्युअल फंड दोन्हीची  वैशिष्ट्ये बऱ्यापैकी  समान आहेत.  ते साधारणपणे क्रिएशन ब्लॉक्सद्वारे उत्पादित शेअर्सच्या रूपात शेअर बाजारात विकले जातात.

  ईटीएफ फंड सर्व प्रमुख स्टॉक एक्स्चेंजवर सूचीबद्ध आहेत आणि इक्विटी ट्रेडिंग वेळेत आवश्यकतेनुसार खरेदी आणि विक्री करता येतात.

ईटीएफच्या शेअर्सच्या किंमतीतील बदल Assets च्या  असलेल्या अंतर्भूत मालमत्तेच्या किमतीवर अवलंबून असतात.  जर एक किंवा अधिक असेट्सची किंमत वाढली, तर ईटीएफच्या शेअरची किंमत प्रमाणानुसार वाढते आणि याउलट जर एक किंवा अधिक असेट्सची किंमत कमी झाली, तर ईटीएफच्या शेअरची किंमत प्रमाणानुसार घटते. 

 ईटीएफच्या भागधारकांना मिळालेल्या लाभांशाचे मूल्य संबंधित ईटीएफ कंपनीच्या कामगिरी आणि असेट्स व्यवस्थापनावर अवलंबून असते.

भारतीय शेअर बाजारात INDEX ETF हे लोकप्रिय ETFआहेत. म्हणजे ते प्रमुख शेअर बाजार निर्देशांक जसे की NIFTY, BANKNIFTY, SENSEX यांना फॉलो करतात. म्हणजेच जर  NIFTY 50 ETF मध्ये पैसे गुंतवले तर जर निफ्टी चा निर्देशांक जितका वाढेल किंवा कमी होईल त्या प्रमाणात आपल्या ETF ची किंमत कमी जास्त होईल.

ETF  हे Active किंवा Passive पध्दतीने  फंड मॅनेजर द्वारे manage केले जाऊ शकतात.  Active ETF मध्ये, , स्टॉक हे मार्केटच्या परिस्थितीचे काळजीपूर्वक आकलन केल्यानंतर आणि रिस्क विचारत घेऊन ,शेअर वाढीची संभाव्यता असलेल्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात . 

 दुसरीकडे, passive  व्यवस्थापित ईटीएफ मध्ये, विशिष्ट बाजार निर्देशांकांच्या ट्रेंडचे अनुसरण करतात, जसे की सेन्सेक्स,निफ्टी,निफ्टी बँक,निफ्टी IT index इत्यादी.

 म्युच्युअल फंड किंवा कंपनीचे शेअर्स निवडण्यापेक्षा ईटीएफमध्ये गुंतवणूक करण्याचे अनेक फायदे आहेत.

ETF चे  प्रकार -

इक्विटी ईटीएफ - Equity ETF

Equity ETF हे शेअर्स आणि विविध संस्थांच्या इक्विटीच्या इतर प्रकारांमध्ये गुंतवणूक करणाऱ्या कंपन्यांचे प्रतिनिधित्व करतात.

यामध्ये  प्रामुख्याने विविध कंपन्यांचे स्टॉक्स चा संचमध्ये गुंतवणूक करतात. या ETF मध्ये एखाद्या सेक्टर जसे की आयटी, फार्मा, FMCG, बँकिंग इ. अथवा निर्देशांकचे शेअर जसे की निफ्टी,सेन्सेक्स,बँक निफ्टी,निफ्टी 100 इत्यादी शेअर समविष्ट असतात.

 गोल्ड ईटीएफ-Gold ETF 

 हा एक कमोडिटी एक्सचेंज-ट्रेडेड फंड आहे ज्यामध्ये प्रामुख्याने भौतिक सोन्याची मालमत्ता समाविष्ट असते.  या कंपनीचे शेअर्स खरेदी केल्याने तुम्ही मालमत्तेच्या संरक्षणाचे ओझे न घेता एक प्रकारे सोन्याचे मालक बनू शकता.आंतरराष्ट्रीय बाजारातील सोन्याच्या दरातील चढ उताराप्रमाणे यांची किमत बदलत असते.

 डेट ईटीएफ -Debt ETF 

  डिबेंचर आणि सरकारी बॉण्ड्स यासारख्या निश्चित परताव्याच्या सिक्युरिटीजमध्ये व्यापार करणार्‍या Assets ना अनेकदा डेट ईटीएफ असे म्हणतात.

 चलन ईटीएफ -Currency ETF

  चलन ईटीएफ फंड प्रामुख्याने विनिमय दराच्या चढउतारांमुळे नफा मिळवतात.  ते वेगवेगळ्या देशांचे चलन तसेच त्या चलनाच्या भविष्यातील कामगिरीबद्दल गणना केलेल्या अंदाजावर आधारित खरेदी करतात.  

Currency ईटीएफ केवळ स्टॉक एक्सचेंज ट्रेंडच नव्हे तर संबंधित देशांच्या राजकीय आणि आर्थिक परिस्थितीचे अनुसरण करतात

ETF मध्ये गुंतवणुकीचे फायदे -

 वैविध्यपूर्ण गुंतवणूक  - Diversified  Securities

 एखाद्या कंपनीचे शेअर्स खरेदी करणे तुम्हाला त्या कंपनीच्या कामगिरीपुरतेच मर्यादित ठेवते, ज्यामुळे तुम्हाला जास्त प्रमाणात जोखीम असते. 

 दुसरीकडे, एक्सचेंज ट्रेडेड फंडांमध्ये गुंतवणूक केल्याने तुम्हाला तुमची गुंतवणूक ही नेहमी वेगवेगळ्या कंपन्यांच्या इक्विटीमध्ये असते - तुमचा गुंतवणुकीचा धोका लक्षणीयरीत्या कमी होतो. 

  जरी एखादी मालमत्ता ईटीएफमध्ये संसाधनांच्या पूलमध्ये कमी कामगिरी करत असली तरी, इतर मालमत्तांच्या  वाढीद्वारे त्याची भरपाई केली जाऊ शकते.

म्युच्युअल फंडांवरील फायदे -

 म्युच्युअल फंडांपेक्षा ईटीएफमध्ये गुंतवणूक करण्याचा एक महत्त्वपूर्ण फायदा म्हणजे कमी  खर्च.  म्युच्युअल फंडांमध्ये विविध शुल्काचा समावेश आहे, जसे की एंट्री आणि एक्झिट लोड, मॅनेजमेंट फी इ. यामुळे तुमचा एकूण खर्च वाढतो आणि त्याद्वारे म्युच्युअल फंडांच्या एकूण खर्चाचे प्रमाण वाढते.  

ईटीएफचा शेअर बाजारातील शेअर्सप्रमाणे व्यवहार केला जातो, त्यामुळे त्याच्या खर्चाचे प्रमाण बऱ्यापैकी कमी होते.

 ट्रेड करण्यायोग्य Security - 

 ईटीएफच्या मूल्यामध्ये कोणतेही बदल त्वरित पाहिले जाऊ शकतात आणि संपूर्ण  दिवसात खरेदी आणि विक्री करता येतात.  म्युच्युअल फंडांपेक्षा ईटीएफमध्ये जास्त तरलता आहे. 

 यामुळे तुम्हाला तुमच्या गुंतवणुकीच्या निवडींमध्ये लवचिकता येते, एखादी विशिष्ट मालमत्ता पुरेसा नफा देत नसल्यास तुम्हाला सहजतेने दुसऱ्या सिक्युरिटीकडे जाण्याची परवानगी देते.

कर-अनुकूल- Tax Friendly

ईटीएफ फंड म्युच्युअल फंडांपेक्षा कर-अनुकूल आहेत.  जरी दोन्ही भांडवली नफा कर आणि लाभांश करांच्या अधीन असले तरी, ईटीएफवर आकारल्या जाणाऱ्या शुल्काची सापेक्ष रक्कम म्युच्युअल फंडांवर आकारल्या गेलेल्या शुल्कापेक्षा खूपच कमी आहे.

Passive पध्दतीने व्यवस्थापित - 

 ईटीएफ मध्ये गुंतवणूक करणे सामान्यतः म्युच्युअल फंडांपेक्षा कमी धोकादायक असते कारण ते Passive पणे व्यवस्थापित केले जातात.  

ते फक्त एका विशिष्ट स्टॉक एक्सचेंजमध्ये सूचीबद्ध केलेल्या सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात, तर म्युच्युअल फंड सर्व व्यवसायाचे वाढीच्या संभाव्यतेसह संपूर्ण मूल्यांकन करतात.

  हे म्युच्युअल फंडांना अधिक धोका देते कारण नव्याने तयार झालेल्या छोट्या कंपन्यांना नुकसान होण्याची शक्यता जास्त असते.

ईटीएफच्या मर्यादा -

ब्रोकरेज फी आणि डीमॅट खाते -

 ईटीएफ चे व्यवहार शेअर्सप्रमाणे केले जात असल्याने, त्यांना खरेदी करण्यासाठी अनेक खर्च  लागतात.  हे सामान्यतः फंड व्यवस्थापकांद्वारे केले जाते, जे अशा व्यवहारांसाठी  कमिशन शुल्क आकारतात.

 ETF खरेदी विक्री करण्यासाठी आपल्याला डिमॅट खाते आवश्यक असते जे म्युच्युअल फंडसाठी गरजेचे नसते.

शेअर बाजाराची अस्थिरता -

 स्टॉक एक्सचेंजमध्ये सूचीबद्ध ETF कंपन्या बाजारातील ट्रेंडनुसार किंमतीच्या चढउतारांच्या अधीन असतात.  ते शासकीय बॉण्ड्स सारखे स्थिर नाहीत.  नफा मिळवणे किंवा तोटा होणे हे शेअर बाजाराच्या परिस्थितीवर बरेच अवलंबून असते.

 विविधीकरण -

 एक्सचेंज ट्रेडेड फंडांमध्ये मध्यम विविधता असते.  बहुतेक ईटीएफ निष्क्रीयपणे व्यवस्थापित केल्या जात असल्याने, ते सामान्यतः विशिष्ट स्टॉक एक्सचेंजमध्ये सूचीबद्ध सर्वोत्तम कामगिरी करणाऱ्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात.  ईटीएफ संस्था बऱ्याचदा प्रचंड क्षमता असलेल्या छोट्या कंपन्यांनकडे दुर्लक्ष करतात.

भारतातील काही  ETF फंड उदाहरणे 

ETF फंड संस्था	ETF नाव	मार्केटमधील नाव	कशावर आधारित
ICICI Prudential AMC	ICICI Prudential NIFTY ETF	INIFTY	NIFTY 50 Index
Kotak AMC	Kotak Banking ETF	KOTAKBKETF	NIFTY Bank
UTI AMC	UTI Sensex ETF	UTISENSETF	S&P BSE Sensex
SBI AMC	SBI ETF NIFTY Junior	SETFNIFJR	NIFTY Next 50
Motilal Oswal AMC	MOSt Shares M100	M100	NIFTY Midcap 100