कमोडिटी मार्केट म्हणजे काय ? कमोडिटी ट्रेडींग काय आहे?

कमोडिटी म्हणजे काय ?

कमोडिटी म्हणजे मालमत्ता किंवा वस्तूंचा एक समूह जो रोजच्या जीवनात महत्वाचा असतो, जसे की अन्न, ऊर्जा किंवा धातू.

इतर अनेक देशांत आणि भारतात सुद्धा फार पूर्वीपासून कमोडिटी व्यापार होत असे. परंतु, विदेशी हल्ले , सत्ताधारी नेतृत्व, नैसर्गिक आपत्ती आणि अनेक सरकारी धोरणे ही कमोडिटी ट्रेडिंग कमी होण्याचे महत्त्वपूर्ण कारणे होती. परंतु आता शेअर बाजार आणि शेअर बाजाराचे इतर प्रकार असूनही कमोडिटी ट्रेडिंगला त्याचे वेगळे महत्त्व परत आले आहे.

कमोडिटी बाजार काय आहे ?

जसे आपण शेअर बाजारात वेगवेगळ्या कंपन्यांचे शेअर खरेदी आणि विक्री करतो तसेच वेगवेगळ्या कमोडीटी खरेदी आणि विक्री करणे म्हणजेच कमोडिटी मार्केट होय.

उदा.सोने,चांदी,क्रूड ऑइल,निकेल,

कमोडीटीमध्ये आपण गुंतवणूक कोठे करावी ?

खाली भारतात सूचीबद्ध असलेल्या सहा प्रमुख कमोडिटी ट्रेडिंग एक्सचेंज आहेत.

मल्टी कमोडिटी एक्सचेंज - MCX
नॅशनल कमोडिटी अँड डेरिव्हेटिव्ह्ज एक्सचेंज - NCDEX
राष्ट्रीय मल्टी कमोडिटी एक्सचेंज - NMCE
इंडियन कमोडिटी एक्सचेंज - ICEX
ऐस डेरिव्हेटिव्ह्ज एक्सचेंज - ACE
युनिव्हर्सल कमोडिटी एक्सचेंज - UCX

या एक्सचेंजेसमध्ये कमोडिटी ट्रेडिंगसाठी निर्देशांनुसार मानक करारांची आवश्यकता असते जेणेकरून व्हिज्युअल तपासणीशिवाय व्यवहार करता येतात. सर्वसाधारणपणे वस्तूंचे (Commodity ) चार प्रकारात वर्गीकरण केले जाते:

Metals- धातू - चांदी, सोने, प्लॅटिनम आणि कॉपर

Energy - ऊर्जा - कच्चे तेल, नैसर्गिक वायू, पेट्रोल आणि गरम Oil - तेल

Agriculture - शेती - कॉर्न, सोयाबीन, तांदूळ, गहू इ.

Livestock and Meat- पशुधन आणि मांस - अंडी, डुकराचे मांस, गुरेढोरे इ.

कमोडिटीत गुंतवणूक कशी करावी?

कमोडिटीत गुंतवणूक करण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे फ्युचर्स कॉन्ट्रॅक्ट. ठरलेल्या किंमतीवर ठरलेल्या कमोडिटीच्या संख्येच्या खरेदी किंवा विक्री करण्याचा तो करार आहे. फ्युचर्स प्रत्येक वस्तूच्या श्रेणीवर उपलब्ध आहेत. कॉमोडीटीमध्ये व्यापार करणाऱ्या नवख्या गुंतवणूकदारांसाठी मोठ्या प्रमाणात जोखीम असते.

फायदे

फ्यूचर्स ही अत्यल्प गुंतवणूकीची गुंतवणूक आहे
फ्यूचर्स बाजारपेठा खूप liquid आहेत
काळजीपूर्वक व्यापार केल्यास कमोडिटी फ्यूचर्स मोठ्या प्रमाणात नफा देतात

तोटे

फ्युचर्स मार्केट अस्थिर असतात
विशेषत: नवख्या गुंतवणूकदारांसाठी मार्केटमध्ये थेट गुंतवणूक करणे जास्त जोखीम ठरू शकते .

कमोडिटी फ्युचर्स मार्केटमध्ये 100 हून अधिक वस्तूंची विक्री केली जाते. यापैकी 50+ वस्तूंचा सक्रियपणे व्यापार केला जातो. यामध्ये सराफा, धातू, कृषी वस्तू, उर्जा उत्पादने इत्यादींचा समावेश आहे.

भारतीय बाजारपेठेत हे कमोडिटी ट्रेडिंग प्रसिद्ध आहेत,

सोने
क्रूड तेल
तांबे कॅथोड
चांदी
झिंक
निकल
नैसर्गिक वायू
शेतमाल

एमसीएक्स ट्रेडिंग म्हणजे काय ?

एमसीएक्स (मल्टी कमोडिटी एक्सचेंज) द्वारे कमोडिटी मार्केटमधील वस्तूंच्या व्यापारास एमसीएक्स ट्रेडिंग म्हटले जाते. बीएसई आणि एनएसई मध्ये जसे स्टॉकमधील व्यापारासाठी प्लॅटफॉर्म प्रदान करतात तसे एमसीएक्स वस्तूंच्या व्यापारात व्यासपीठ उपलब्ध करुन देते.

एमसीएक्स ब्रोकर (गुंतवणूक बँका किंवा एमसीएक्सकडे नोंदणीकृत ब्रोकिंग कंपन्यांमध्ये काम करणारे) जे कमोडिटी ट्रेडर आणि कमोडिटी एक्सचेंज मधील मध्यस्थ म्हणून काम करते. एमसीएक्स ट्रेडिंगमध्ये धातू, उर्जा आणि कृषी वस्तूंचा व्यापार करता येतो.