सीडीएसएल (CDSL) म्हणजे काय?

CDSL पूर्ण फॉर्म आहे Central Depository Services Limited (सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस लिमिटेड) . CDSL हि NSDL नंतरची दुसरी भारतीय सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी संस्था आहे. 1999 मध्ये स्थापन झालेल्या, CDSL कडे विविध सिक्युरिटीज जसे की शेअर्स, बाँड्स इ. इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात उपलब्ध आहेत.

बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंज (BSE) साठी काम करताना, CDSL ला स्टेट बँक ऑफ इंडिया, बँक ऑफ बडोदा, ऍक्सिस बँक, HDFC बँक, युनियन बँक ऑफ इंडिया आणि स्टँडर्ड चार्टर्ड बँक यांनी प्रोत्साहन दिले आहे.

थोडक्यात सांगायचे झाले तर सीडीएसएल (CDSL) हि संस्था आपण खरेदी केलेलं शेअर सुरक्षितरित्या त्यांच्याकडे इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात साठवून ठेवते . कारण आपण कोणत्याही ब्रोकरकडून शेअर खरेदी केले तर ते शेअर ब्रोकरकडे नाही तर CDSL किंवा NSDL या दोनपैकी एका संस्थेकडे डिमॅट रूपात आपल्या नावावर साठवून ठेवले जातात .

आणि जरी एखादा ब्रोकर बंद झाला किंवा पळून गेला तरी आपले शेअर्स किंवा बॉण्ड्स हे या डिपॉझिटरी मध्ये आपल्या डिमॅट खात्यात सुरक्षित असतात .

जवळपास 600 स्टॉक ब्रोकर्स सीडीएसएलशी संबंधित आहेत. CDSL चे प्राथमिक लक्ष सुरक्षित आणि विश्वसनीय डिपॉझिटरी सेवा प्रदान करणे हे आहे.

सीडीएसएल कसे काम करते?

आता तुम्हाला CDSL म्हणजे काय हे माहीत आहे, चला या डिपॉझिटरी संस्थेची कार्यप्रणाली समजून घेऊ. सीडीएसएलची कार्यप्रणाली बँकेसारखी आहे. फरक असा आहे की बँकांकडे ठेवीदारांकडून पैसे असतात, तर सीडीएसएलकडे गुंतवणूकदारांकडून इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात शेअर्स असतात.

परंतु , तुम्ही थेट सीडीएसएलशी संपर्क साधून खाते डिमॅट खाते उघडू शकत नाही. तुम्हाला ते डिपॉझिटरी सहभागी किंवा डीपीच्या मदतीने करावे लागेल.

हे देखील पहा
भारतीय स्टॉक मार्केट विषयी माहिती
शेअर बाजारात वापरणारे शब्द

डिपॉझिटरी सहभागी (Depository Participant ) म्हणजे काय?

डिपॉझिटरी सहभागी हा तुम्ही, गुंतवणूकदार आणि सीडीएसएल यांच्यातील मध्यस्थ असतो. दुसऱ्या शब्दांत, डीपी हा सीडीएसएलचा अधिकृत एजंट असतो जो लाभार्थी मालक, स्टॉक एक्सचेंज आणि जारी करणारी कंपनी यांच्यातील दुवा म्हणून काम करतो. लाभार्थी मालक ही व्यक्ती आहे जी डीपीच्या सेवा वापरते.

सिक्युरिटीज अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया (SEBI) च्या नियमांनुसार बँका, वित्तीय संस्था आणि स्टॉक ब्रोकर DP म्हणून काम करण्यास पात्र आहेत. सीडीएसएलने डिजीटल स्वरूपात सिक्युरिटीज हाताळण्यासाठी देशभरातील गुंतवणूकदारांना मदत करण्यासाठी डीपी अधिकृत केले आहेत.

सीडीएसएल डिमॅट खाते काय आहे?

सीडीएसएल डीमॅट खाते हे तुमचे सीडीएसएलकडे असलेले एक खाते आहे. सीडीएसएल डिमॅट खाते उघडण्यासाठी, तुम्हाला डीपीला भेट देण्याची आवश्यकता आहे, ज्याची यादी सीडीएसएलच्या वेबसाइटवर आढळू शकते. एकदा तुम्ही सीडीएसएलमध्ये नोंदणीकृत डीपी निवडल्यानंतर, तुम्हाला बँक खात्याच्या तपशीलांसह पत्ता पुरावा आणि पॅन कार्डसह तुमची केवायसी कागदपत्रे सबमिट करणे आवश्यक आहे.

यशस्वी पडताळणी केल्यावर, तुम्हाला तुमचा CDSL डीमॅट खाते क्रमांक आणि इतर संबंधित तपशील मिळतील. सीडीएसएल डीमॅट खाते केवळ सीडीएसएलच्या सेवांचा लाभ घेण्यासाठीच उपयुक्त नाही तर स्टॉक आणि इतर सिक्युरिटीजमध्ये व्यापार करण्यास देखील मदत करेल. CDSL मधील डिमॅट खात्यांमध्ये 16-अंकी नंबर असतो.

CDSL शुल्क

सीडीएसएलशी स्वतःला जोडू इच्छिणाऱ्या कोणत्याही डीपी किंवा व्यावसायिक घटकाला काही शुल्क भरावे लागेल. ते अनेक प्रकारचे असतात आणि एखाद्या घटकाला त्याच्या प्रकारानुसार लागू होतात.

ठेवींच्या प्रमाणपत्रांसाठी प्रवेशासाठी शुल्क प्रति वाटप ₹ 1,000 आहे तर व्यावसायिक कागदपत्रांसाठी ते प्रति वर्ष ₹ 10,000 आहे.

CDSL चे फायदे

सीडीएसएलकडे सिक्युरिटीज ठेवण्याचे अनेक फायदे आहेत. त्यापैकी काही आहेत:

शेअर्स इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात ठेवलेले असल्याने चोरी, तोटा किंवा नुकसान होण्याचा धोका नाही.
एक गुंतवणूकदार म्हणून, तुम्हाला खरेदी केलेल्या सिक्युरिटीजच्या वास्तविकतेबद्दल काळजी करण्याची गरज नाही.
कंपनीला पेमेंट करताच, सिक्युरिटीज तुमच्या खात्यात हस्तांतरित केल्या जातात. तुम्हाला फर्म किंवा तिच्या रजिस्ट्रारकडून नोंदणी प्रक्रियेची वाट पाहण्याची गरज नाही.
T+2 रोलिंग सेटलमेंट सायकलसह, तरलतेची खात्री करून रोख्यांचे त्वरित हस्तांतरण होते.
इलेक्ट्रॉनिक स्वरूपात सिक्युरिटीजच्या हस्तांतरणादरम्यान तुम्हाला मुद्रांक शुल्क भरण्याची गरज नाही.
एका सूचनेच्या मदतीने, तुम्ही ज्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक केली आहे त्या सर्व कंपन्यांसह तुम्ही सर्व तपशील अपडेट करू शकता.
CDSL त्यांच्या सर्व होल्डिंग्सचे एकत्रित स्टेटमेंट देखील पाठवते जे गुंतवणूकदारांना माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास सक्षम करते.

सीडीएसएलचे तोटे

सीडीएसएलचेही काही तोटे आहेत

डिपॉझिटरीज कायदा, नियम इत्यादींचा समावेश असलेल्या नियामक फ्रेमवर्कच्या अनेक स्तरांचे पालन करणे आवश्यक आहे.
ग्रामीण भागातील लोक ज्यांच्याकडे फिजिकल सर्टिफिकेट आहे, त्यांना व्यवस्थेची माहिती नाही.
हॅकिंगची असुरक्षा ज्यामुळे ओळख चोरी आणि आर्थिक नुकसान होते.

तथापि, सीडीएसएल संपूर्ण व्यवहार प्रवासात जे फायदे आणि गतिशीलता आणते त्या तुलनेत तोटे मर्यादित आहेत.

जर आपणास आपले डिमॅट खाते उघडायचे असेल तर भारतातील सर्वोत्तम ब्रोकर Zerodha सोबत डिमॅट खाते उघडा आणि आजच तुमचा गुंतवणूक प्रवास सुरू करा!

तुमचे डीमॅट खाते उघडा